Mazury większości Polaków kojarzą się głównie z jeziorami. Z jednej strony słusznie, bowiem jeziora to wyjątkowy skarb tego regionu. Z drugiej strony, bezspornym faktem jest także to, że ogólna wiedza Polaków na temat Mazur jest stosunkowo niewielka. Poniżej przybliżamy Mazury od strony mniej znanej.
Mazury – czarter jachtów, ale nie tylko…
Mazury wielu kojarzą się wyłącznie z jeziorami, wypoczynkiem nad wodą lub na wodzie. Jednak Mazury mają do zaoferowania również wiele zabytków, m.in. architektury wojskowej i sakralnej.
Do największych atrakcji Mazur – poza jeziorami, żeglarstwem i jachtami – należą:
- Twierdza Boyen w Giżycku;
- Unikalny most obrotowy na kanale Łuczańskim (Giżyckim) w Giżycku;
- Wilczy Szaniec w Gierłoży koło Kętrzyna (Wolfsschanze);
- Zamek Krzyżacki w Rynie;
- XIX-wieczny wiatrak holenderski w Rynie;
- Bazylika w Świętej Lipce.
Mazury i Mazury Zachodnie
Znawcy Mazur dzielą tę krainę na część wschodnia i zachodnią. Mazury Zachodnie obejmują obszar okolic Ostródy, Lubawy, Iławy, Morąga, Miłakowa i Pasłęka. Obszar ten historycznie należał do tzw. Prus Górnych (prawdopodobnie od pagórkowatego ukształtowania terenu). Obecnie na terenie historycznych Mazur Zachodnich działa Zachodniomazurska Lokalna Organizacja Turystyczna z siedzibą główną w Ostródzie. Jedną z największych atrakcji turystycznych Mazur Zachodnich jest kanał Ostródzko – Elbląski.
Żeglowanie uprawiane jest we wszystkich częściach Mazur, oczywiście również na Mazurach Zachodnich jednak – ze względów na właściwości dróg żeglownych, według większości żeglarzy, najlepszym miejscem do żeglugi śródlądowej w Polsce jest wschodnia część Mazur, w której znajduje się żeglarski raj – Kraina Wielkich Jezior Mazurskich.
Kraina Wielkich Jezior Mazurskich
Kraina Wielkich Jezior Mazurskich jest regionem położonym na terenie Mazur (graniczącym od wschodu z z Pojezierzem Ełckim, a od zachodu z Pojezierzem Mrągowskim i Niziną Sępopolską). Kraina Wielkich Jezior Mazurskich obejmuje w sumie obszar 1732 km kwadratowych, z czego 486 km kw. zajmują jeziora. Mało osób jednak zdaje sobie sprawę z tego, że jeziora znajdujące się na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich połączone są ze sobą kanałami mazurskimi, co decyduje o unikalności obszaru Wielkich Jezior Mazurskich. Dzięki kanałom łączącym jeziora Krainy Wielkich Jezior Mazurskich możliwa jest żegluga od okolic Węgorzewa na północy aż po Pisz i Ruciane-Nida na południu, co daje łącznie szlak przekraczający długość 120 km.
Największe jeziora na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich to Śniardwy, Mamry, Niegocin, Dargin, Kisajno. Głównymi ośrodkami miejskimi na szlaku są Giżycko, Mikołajki, Pisz i Węgorzewo.
Mazury to Zielone Płuca Polski
Mazury leżą w centralnej części obszaru zwanego Zielonymi Płucami Polski. Zielone Płuca Polski (ang. Green Lungs of Poland) położone są na terenie województw warmińsko – mazurskiego, podlaskiego, a także w północnej części województwa mazowieckiego, niewielkiego obszaru województw pomorskiego i kujawsko-pomorskiego. Obszar Zielonych Płuc Polski został wyznaczony na podstawie unikalnego w skali Polski i Europy systemu ekologicznego. Obszar Zielonych Płuc Polski charakteryzują, między innymi, niska gęstość zaludnienia, czyste powietrze i dobra jakość środowiska przyrodniczego.
Mazurzy to nie wszyscy mieszkańcy Mazur
Stwierdzenie, że Mazurzy to mieszkańcy Mazur przestało być aktualne co najmniej od końca II wojny światowej. Dziś najczęściej przyjmuje się, że Mazurzy byli ludnością posługującą się gwarą mazurską (odmianą dialektu mazowieckiego języka polskiego), wyznania protestanckiego (luteranizm) oraz zamieszkującą południową i wschodnią część Prus Książęcych. Co ciekawe do ok. XVIII wieku słowo Mazur rozumiane było jako człowiek z Mazowsza. Potem – głównie na skutek silnej germanizacji – u Mazurów zanikło poczucie przynależności do narodowości polskiej, lecz nie czuli się także Niemcami, lecz Mazurami – ludnością etnicznie odrębną i autonomiczną od polskiej i niemieckiej.
Obecnie – według danych ze spisu powszechnego w 2011 roku – przynależność do grupy etnicznej Mazurów deklaruje 1376 osób, z czego 1125 osób zadeklarowało ją jako identyfikację drugą (najczęściej po polskiej).
Mazury to nie Warmia
Wielu Polaków utożsamia Warmię z Mazurami. Warmia to część Prus Wschodnich, na której znajdował się obszar Księstwa Warmińskiego, należącego do zakonu krzyżackiego, a po wojnie trzynastoletniej, od roku 1466 (do I rozbioru Polski) należącego do Polski, zachowującego od niej sporą autonomię. Warmię od Mazur wyróżniały więc przynależność do Polski (przez ponad 300 lat), religia katolicka (Mazury były luterańskie) oraz silna reprezentacja polskiej mniejszości narodowej, która pielęgnowała swoją polskość także w latach przynależności do państwa niemieckiego. Granicę Warmii wyznaczały: Frombork i Braniewo na północy, Stawiguda na południu oraz Reszel i Biskupiec na wschodzie.
Mazury były zaś obszarem znajdującym się na południe, południowy – zachód oraz na wschód od granic Warmii. Często za określenie granic Mazur przyjmuje się definicję Friedricha Krosty, który w XIX wieku pisał, że Mazury są wszędzie tam gdzie ludność ewangelicka posługuje się dialektem mazurskim.
Dzisiaj, podobnie jak niegdyś, trudne jest dokładne wytyczenie granic Mazur, gdyż na dobrą sprawę Mazury nigdy nie były regionem wyodrębnionym w sposób administracyjny. Niektórzy za granice Mazur uznają granice województwa warmińsko-mazurskiego z wyłączeniem obszaru Warmii, Żuław i Powiśla.
Źródła: wikipedia.org | mazury-zachodnie.pl
